1.560 jongeren kwamen in 2021 in een gemeenschapsinstelling terecht
In 2021 stuurden jeugdrechters 1.560 jongeren naar een gemeenschapsinstelling omdat ze een delict pleegden of daarvan verdacht werden of omwille van ernstige verontrusting. De provincie Antwerpen telt het meeste aantal jongeren met een lopend dossier jeugddelict, de provincie Limburg het minste.
Een plaatsing in een gemeenschapsinstelling is het laatste middel voor jeugdrechters wanneer jongeren ernstige feiten plegen. In 2021 besliste de jeugdrechter om 1.560 jongeren naar een gemeenschapsinstelling te sturen. In 911 gevallen ging het om ernstige delicten. “De reden waarom jongeren in een gesloten instelling geplaatst worden, kan heel divers zijn” zegt Niels Heselmans, woordvoerder van Opgroeien. “Maar vaak zien we toch wel een grote mate van herhaling bij ernstige feiten. Of het nu gaat over diefstal, geweld of drugsdelicten, jongeren die in een gemeenschapsinstelling terecht komen, geraken moeilijk uit de negatieve spiraal. De meeste jongeren die in contact komen met de sociale dienst van de jeugdrechtbank omwille van feiten, wonen in Antwerpen. Het gaat dan om 39% van de jongeren. Limburg is relatief gezien het minst vertegenwoordigd met 7,5%. ”
Jongeren die feiten plegen moeten niet per definitie naar een gemeenschapsinstelling. "De jeugdrechter of het parket kunnen ook opleggen om een specifiek traject te volgen zoals herstelbemiddeling, waar de verzoening met het slachtoffer centraal staat, een leerproject of een gemeenschapsdienst" aldus Heselmans. "Het zijn vooral jongeren die diefstallen pleegden of opzettelijke slagen en verwondingen toedienden bij hun slachtoffer die alternatieve maatregelen krijgen opgelegd. Ook het aantal opgestarte delictgerichte contextbegeleidingen wordt bijvoorbeeld meer en meer ingezet. Jongeren worden daarbij, al dan niet in combinatie met een plaatsing, samen met ouders, familie en vrienden actief in de eigen context begeleid om zich te re-integreren en recidive te vermijden. Twee jaar na de implementatie is deze nieuwe aanpak al sterk vertrouwd in Vlaanderen. In 2021 liepen er 137 delictgerichte begeleidingen. Zo’n ambulante reactie wordt ingezet om te vermijden dat een jongere in een gemeenschapsinstelling wordt geplaatst of om ervoor te zorgen dat jongeren sneller en met begeleiding kunnen uitstromen uit onze gemeenschapsinstellingen."
Nieuw jeugddelinquentiedecreet
De verder uitrol van het jeugddelinquentiedecreet bepaalt dat de gemeenschapsinstelling nu stapsgewijs hun werking verder moeten aanpassen. Vanaf maart 2023 zullen in de gesloten instellingen in Vlaanderen enkel nog jongeren opgevangen worden die een jeugddelict gepleegd hebben of daarvan verdacht worden. Minderjarige slachtoffers van een misdrijf, bijvoorbeeld slachtoffers van tienerpooiers of jongeren vanuit een ernstige verontrustende situatie zullen vanaf dan toevertrouwd worden aan een private voorziening met zogenaamd ‘veilig verblijf’.
Voor gemeenschapsinstelling De Grubbe in Everberg betekent dit een omwenteling. De Grubbe zal zich verder ontwikkelen tot een oriëntatiecentrum voor jongeren die een delict pleegden of daarvan verdacht worden en kent een uitbreiding van 45 naar 80 plaatsen, verspreid over 9 leefgroepen. Voor het einde van het jaar zullen ook meisjes in Everberg terechtkunnen. Een verblijf zal dan in plaats van twee maanden en vijf dagen, nog maximaal één maand duren. In die periode gaat een multidisciplinair team intensief aan de slag om te bepalen welke ondersteuning een jongere nodig heeft, om feiten in de toekomst te vermijden.
“Met de invoering van het nieuwe jeugddelinquentiedecreet zal er voor onze gemeenschapsinstellingen in Vlaanderen veel veranderen" zegt Vlaams Minister van Welzijn & Gezin Hilde Crevits. "Er worden meer mogelijkheden gecreëerd om jongeren op maat op te volgen, zowel na een delict als bij verontrusting. Intussen zien we dat het aantal dossiers bij de Vlaamse jeugdparketten daalde in 2021, maar er werden wel 116 meer jongeren naar een gesloten instelling gestuurd. Door de afgelopen jaren in te zetten op een beter systeem van kortverblijf, is er de voorbije 2 jaar nog nooit een plaatstekort geweest. Dat is uniek.”
Niels Heselmans
Arne De Brabandere