Cijfers rond kinderen en jongeren in verontrusting nu gebundeld beschikbaar
Voor het eerst zijn belangrijke cijfers rond kinderen en jongeren in een verontrustende situatie gebundeld. Registraties van zorgmeldingen of begeleidingen bij onder meer 1712, Kind en Gezin, het CLB, de Centra voor Algemeen Welzijnswerk, de Vertrouwenscentra Kindermishandeling, de ondersteuningscentra jeugdzorg en de sociale diensten van de jeugdrechtbank werden samengebracht op initiatief van het agentschap Opgroeien. Het moet een vollediger zicht geven op het aantal kinderen en jongeren waarrond in 2022 sterke bezorgdheden geuit werden omwille van verontrusting.
Niet elk kind groeit op in onbezorgde omstandigheden. Soms lopen bezorgdheden zo hoog op, dat ze uitmonden in een melding van kinderen of jongeren zelf, van ouders, familie, leerkrachten of andere professionals. Die bezorgdheden vinden via verschillende kanalen hun weg en worden veelal afzonderlijk geregistreerd. Op initiatief van Opgroeien zijn cijfers over kinderen en jongeren in Vlaanderen die zich mogelijk in een verontrustende situatie bevinden, nu samen beschikbaar.
Bezorgdheden
Via 1712, CLBCh@t of nupraatikerover.be kan je heel snel aangeven dat je je zorgen maakt over kinderen of jongeren. Vaak gaat het dan om kinderen die slachtoffer zijn van geweld of waar het gevoel heerst dat het in het gezin door verschillende redenen dreigt mis te lopen. Wanneer iemand zich ongerust maakt, blijft het cruciaal om die bezorgdheden ook mee te geven. Signalen en vragen over verontrusting komen dus niet alleen van professionals zoals leerkrachten, psychologen of huisartsen, ook kinderen en jongeren zelf, ouders, familie of buren contacteren hulplijnen en meldpunten. Wanneer zij aan de alarmbel trekken, kunnen hulpverleners verder aan de slag om gezinnen waar nodig te ondersteunen.
In 2022 chatten 677 kinderen en jongeren met nupraatikerover.be, 37,3% meer dan in 2021. Ook bij 1712 steeg het aantal kinderen waarvoor contact werd opgenomen tot meer dan 6.000, waarbij vooral het vermoeden van kindermishandeling met 54,7% als de meest gemelde problematiek werd geregistreerd. Het aantal chatgesprekken bij CLBCh@t op zijn beurt, daalde in het schooljaar 2021-2022 van 1.669 tot 1.408 (-15,6%). Ook bij de CAW’s waren er in 2022 minder hulpverlenende contacten van burgers over verontrusting (-6,1%). De hulp- en chatlijnen zijn een belangrijk kanaal om bezorgheden van burgers rond kinderen op te vangen, maar ook bij het CLB, de Vertrouwenscentra Kindermishandeling en Kind en Gezin worden die zorgen gecapteerd.
Bron: Opgroeien
Naast burgers, zijn er ook veel professionals die verontrustende situaties melden bij onder meer het Vertrouwenscentrum Kindermishandeling, het CLB en het ondersteuningscentrum jeugdzorg. Bij het CLB ging het in 2022 over 10.704 kinderen, bij het Vertrouwenscentrum Kindermishandeling over 7.674 kinderen.
Een duidelijke stijgende trend is er niet, wel eerder wisselende evoluties. Dat de weg naar laagdrempelige en toegankelijke hulplijnen en hulpverleners zo frequent gevonden wordt, bewijst wel dat de integriteit en veiligheid van kinderen een thema is dat binnen onze samenleving heel erg leeft. Oog hebben voor de sensibilisering rond verontrusting blijft dus cruciaal om ontwikkelingskansen van kinderen en jongeren te beschermen.
Maatschappelijke noodzaak
Wanneer hulpverleners zelf vaststellen dat kinderen opgroeien in een verontrustende situatie, een gezin over te weinig draagkracht beschikt en de samenwerking met ouders vastloopt, kunnen ze beroep doen op een Vertrouwenscentrum Kindermishandeling, een ondersteuningscentrum jeugdzorg of de sociale dienst van de jeugdrechtbank. Dat vermoeden van ‘maatschappelijke noodzaak’ betekent dat professionals het nodig vinden dat kinderen beschermd moeten worden omwille van hun thuissituatie. In 2022 werden via die weg 5.221 kinderen aangemeld bij de ondersteuningscentra jeugdzorg (-0,8%), 1.445 bij de Vertrouwenscentra Kindermishandeling (+9,7%). Bij de sociale dienst van de jeugdrechtbank werden 3.860 kinderen en jongeren aangemeld (-2,5%).
Naast de nieuwe aanmeldingen werden ook trajecten met kinderen die aangemeld werden in een voorgaand jaar, voortgezet. In 2022 werden in totaal 17.283 kinderen (+1,5%) opgevolgd door de sociale dienst van de jeugdrechtbank omwille van verontrusting, de ondersteuningscentra jeugdzorg begeleidden in totaal 13.775 kinderen (+2,3%). Ook bij Vertrouwenscentra Kindermishandeling ging het over meer dan 10.000 kinderen en jongeren.
opgevolgd bij de sociale diensten van de jeugdrechtbank (2019-2022)
Bron: Opgroeien
Problematieken
Gezinnen van kinderen en jongeren die opgroeien in verontrusting worstelen met een grote variëteit aan problemen, vaak ernstig. Het gaat dan onder meer om zware gezinsconflicten, zelfmoordgedachten, seksueel misbruik, lichamelijke en emotionele verwaarlozing of mishandeling. Binnen die uitdagende contexten gaan hulpverleners dan intensief aan de slag. Wanneer ouders worstelen met verslavingsproblematieken of kinderen slachtoffer zijn van intrafamiliaal geweld wordt het netwerk ingeschakeld om een veilige plek te creëren. Soms zorgen jeugdhulpvoorzieningen of pleeggezinnen voor de nodige rust als problemen te hoog oplopen, voor andere kinderen is de stap naar een veilige plek buiten hun eigen huis niet nodig. Elke keer opnieuw is er sprake van maatwerk, waarbij vanuit een heel kwetsbare situatie toch sterke banden worden uitgebouwd.
“We doen er samen met alle partners op het terrein alles aan om signalen snel op te pikken, voordat situaties escaleren. We zien dat mensen die zich zorgen maken de weg vinden naar contactpunten of hulplijnen om een zorgmelding te doen. In de toekomst moeten we die aanpak nog versterken, zo kunnen we ervoor zorgen dat er nog heel veel in de gezinnen zelf kan worden opgelost. We willen zo vermijden dat we effectief in een verontrustende situatie terechtkomen. Dat vraag niet alleen gespecialiseerde inzet vanuit welzijn, maar dat vraagt betrokkenheid en engagement van iedereen, zo vroeg en zo nabij mogelijk.”
Hilde Crevits, Vlaams minister van Welzijn & Gezin
“Als samenleving hebben we er alle belang bij dat we een goed zicht houden op evoluties in de cijfers over verontrustende situaties die de integriteit en veiligheid van kinderen bedreigen. Het is daarom ontzettend belangrijk dat we deze cijfers samen kunnen brengen dankzij de inbreng van heel wat partners. Het is ook op die partners dat we leunen om kinderen, jongeren en gezinnen zo goed mogelijk te ondersteunen en opnieuw op een positieve manier te lanceren als ze in een moeilijke situatie terechtkomen.”
Bruno Vanobbergen, waarnemend administrateur-generaal Opgroeien
Niels Heselmans