Dubbel zoveel Niet-Begeleide Minderjarigen opgevangen in gemeenschapsinstelling
Het aantal Maghrebijnse straatjongeren zonder wettelijk verblijf die in een gesloten gemeenschapsinstelling verblijven, verdubbelde het afgelopen jaar. Sinds begin dit jaar kwamen al 42 Niet-Begeleide Minderjarigen in de gesloten instelling van Everberg terecht, in 2020 was dat aantal 22. “Vooral het gebrek aan duurzaam perspectief voor deze jongeren blijkt een probleem”, zegt Niels Heselmans van het agentschap Opgroeien.
Jonge jongens zijn het, tussen de 10 en de 17 jaar oud. Gevlucht uit Marokko, Algerije en Tunesië door een gebrek aan toekomstmogelijkheden en de nadrukkelijke lokroep van een beter leven in Europa. “Maar in Spanje, Frankrijk en ook in ons land belanden ze op straat en vallen ze ten prooi aan criminele netwerken”, zegt Niels Heselmans van het agentschap Opgroeien. “Tot ze op heterdaad betrapt worden omdat ze geld nodig hebben om te overleven en door de jeugdrechter aan een gesloten instelling worden toevertrouwd. Sinds begin dit jaar telden we 42 jongeren die tijdelijk in de gesloten instelling van Everberg terecht kwamen. Een fikse stijging tegenover 2020: toen werden er 22 Niet-Begeleide Minderjarigen toegewezen.”
Traumaverwerking
In Everberg worden de jongeren één of twee maanden opgevangen. “De start is vaak al erg heftig: jongeren komen hier toegetakeld aan en spreken in het beste geval enkele woordjes Frans”, vertelt Heselmans. “Dan is het bijna onmogelijk om een vertrouwensrelatie op te bouwen, terwijl dat net zo nodig is. Tegelijk merk je dat jongeren heftige trauma’s moeten verwerken. We proberen naar hen te luisteren, hen medische zorgen toe te dienen in de hoop dat we hen kunnen motiveren om verdere hulpverlening op te starten wanneer ze de instelling verlaten. Samen met onder meer Fedasil, het Rode Kruis en Minor Ndako stippelen we een vervolgtraject uit voor elke jongere. In een opvangcentrum of binnen een voorziening voor Niet-Begeleide Minderjarigen. We zetten stevig in op kennismaking zodat jongeren al weten waar en bij wie ze terechtkomen en zorgen voor een warme overdracht. Maar ook dan beslissen jongeren soms na enkele uren of dagen om weer het straatleven op te zoeken.”
Gammele bootjes
“De verhalen die de jongeren meebrengen, zijn huiveringwekkend”, vult Heselmans aan. “Zonder hoop of steun proberen ze uit hun land te vluchten en zetten ze hun leven op het spel. Jongens vertellen hoe ze ’s nachts de zee proberen over te zwemmen naar de Spaanse enclave of in gammele bootjes de oversteek wagen naar het vasteland. Ze vertellen hoe ze maanden, soms jaren op straat leven zonder douche, zonder dak boven hun hoofd. Overgoten met benzine om niet door speurhonden opgemerkt te worden, verstoppen ze zich in vrachtwagens die van Marokko naar Spanje reizen. Om daar uitgebuit te worden door politie en door malafide figuren in drugsmilieus gesleurd te worden. Jongeren raken verslingerd aan pillen zoals Rivotril of Lyrica. De gemeenschapsinstelling is een rustpunt, een noodstop in een razende en onmenselijke levensloop. Maar het is geen blijvende oplossing, terwijl dit wel nodig is. De zorg voor deze kwetsbare groep moeten we structureel aanpakken, met oog voor kwaliteitsvolle en cultuursensitieve opvang en ondersteuning. Deze jongeren hebben nood aan warmte, een plek waar voor hen gezorgd wordt, waar ze kunnen vergeten en verwerken.”
Inloophuizen
In Brussel wordt steeds meer ingezet op laagdrempelige inloophuizen. “Daar kunnen jongeren die op straat leven zich douchen, iets eten en eventueel een bed vinden voor de nacht. Zonder bijkomende verplichtingen of engagementen op lange termijn”, aldus Heselmans. “Het is cruciaal dat we op hun tempo en op hun maat werken om hen op die manier naar de juiste vormen van hulpverlening te leiden. Meerdere antwoorden en oplossingen op verschillende fronten zijn daarbij nodig. Deze jongeren zijn zo vaak gekwetst en uitgebuit dat ze geen vertrouwen meer hebben, in niemand. Door intensieve samenwerking tussen straathoekwerk, drughulpverlening, daklozensector en jeugdhulp kunnen we dat basisvertrouwen stap voor stap terugwinnen en een positief en duurzaam traject uittekenen. Wat we vaak zien is dat ze een enorme veerkracht hebben en stuk voor stuk hun talenten en potentieel om te overleven op straat. Als we die talenten inzetten op andere domeinen, kunnen ze een enorme meerwaarde betekenen in onze samenleving.”
Niels Heselmans