Kansarmoede: Lichte daling en nieuwe inzichten over ondersteuning kwetsbare gezinnen

De eerste 1000 dagen van een kind zijn cruciaal. Dat bevestigt wetenschappelijk onderzoek keer op keer. Elk kind en elke ouder kan daarom rekenen op toegankelijke, medisch-preventieve zorg en opvoedingsondersteuning, opdrachten waar Kind en Gezin samen met partners elke dag werk van maakt. Die lokale dienstverlening is er voor alle gezinnen. ​
​​
​Voor kwetsbare gezinnen is er extra ondersteuning. De Eén-serie ‘Zorgen voor Mama’ bracht die kwetsbaarheid en kansarmoede in beeld. Het gaf ook een realistische kijk op de ondersteuning die sociaal werkers en gezinsondersteuners van Kind en Gezin samen met vele andere lokale partners bieden aan kwetsbare gezinnen.

De lokale medewerkers van Kind en Gezin komen als enige zorgverleners in Vlaanderen zowat bij elk gezin met jonge kinderen thuis. Tijdens het eerste contactmoment gaan ze na of er signalen van kansarmoede in het gezin zijn.

Evolutie kansarmoede-index op Vlaams en provinciaal niveau

13,7% van de kinderen jonger dan 3 jaar in het Vlaams Gewest wordt geboren in een situatie van kansarmoede. De kansarmoede-index 2020(*) ligt 0,4 procentpunt lager dan in 2019.

“Bijna 1 op de 7 kinderen groeit op in armoede en dat vraagt blijvende inspanningen. Via kwalitatief onderzoek is het belang van trajectondersteuning zoals Claudia en Joost in de reeks 'Zorgen voor Mama' nog eens aangetoond. Zowel de kansarmoede-index als het onderzoek tonen aan dat armoede heel complex is. Sociale huisvesting, werk en kinderopvang zijn essentiële sleutels voor het verrijken van kansen van kinderen en hun gezinnen.” ​
​Katrien Verhegge, administrateur-generaal Opgroeien

Er is een daling in 4 van de 5 provincies, enkel in West-Vlaanderen blijft de index ongewijzigd. In Antwerpen ligt de index met 17,5% het hoogst, in Vlaams-Brabant met 8,2% het laagst. De provincies Oost- en West-Vlaanderen kennen een even hoge kansarmoede-index (12,9%).

De daling van de index (tegenover 2019) doet zich zowel voor bij kinderen met een moeder van Belgische origine, als bij kinderen met een moeder van niet-Belgische origine. Het aandeel kinderen met een moeder van niet-Belgische origine dat in kansarmoede opgroeit, ligt wel nog steeds veel hoger (32,4% versus 5,7%).
​

Op welke levensdomeinen hebben gezinnen in kansarmoede het moeilijker?

Kansarmoede heeft bij meer dan 8 op de 10 kinderen in kansarmoede te maken met een beperkt inkomen en met een laag opleidingsniveau van de ouders. 77,9% van de kinderen heeft ouders die werkloos zijn of een precaire arbeidssituatie kennen. Meer dan de helft (56,5%) van de kinderen in kansarmoede heeft een gebrekkige huisvesting. Gezondheidsproblemen en een laag stimulatieniveau komen minder vaak voor.

Ongeveer de helft (48,1%) van de kinderen in kansarmoede heeft op 3 van de 6 levensdomeinen een minder gunstige positie. Bij 19,2% van de kinderen in kansarmoede gaat het om minstens 5 levensdomeinen. Bij 58,5% van de kinderen worden (minstens) de 3 socio-economische criteria (arbeid, inkomen en opleiding) samen als onvoldoende beoordeeld.

“Als er één ding is dat ik onthouden heb van samenwerken met Claudia van Kind en Gezin, is het wel dat je als hulpverlener naast een gezin moet staan en niet de dingen moet overnemen. Ik vind het zo mooi om te zien hoe Claudia het tempo volgt van de mama’s en zoekt naar verbinding. Door de mama’s in kansarmoede zo lang te volgen, zag je heel goed hoe complex armoede is. Soms zit het in kleine dingen. Sla eens een babbeltje, doe normaal, maak contact. Doorbreek dat isolement. Laat hen voelen dat ze er niet alleen voor staan.” Kristel Verbeke, 'Zorgen voor Mama'

Wat leren de cijfers?
​De cijfers suggereren voorzichtig dat kansarmoede niet langer stijgt op Vlaams niveau en dat de situatie van jonge gezinnen op diverse levensdomeinen iets beter is dan enkele jaren geleden. Het is belangrijk om dit de volgende jaren te blijven monitoren via de registraties door de lokale teams van Kind en Gezin.

Maar een kansarmoede-index van bijna 14% blijft hoog. Het betekent dat in heel Vlaanderen 1 op 7 gezinnen met kinderen jonger dan 3 jaar opgroeit in kansarmoede. ​
​Net die eerste 1000 dagen zijn cruciaal voor het verdere leven van elk kind.

Strijd tegen kansarmoede
​Opgroeien zet ook in 2021 – samen met veel partners - blijvend in op de strijd tegen kansarmoede en op een sterke ondersteuning van kwetsbare gezinnen.

Daarom deelt het vandaag cijfers over kansarmoede op provinciaal en lokaal niveau en ook de resultaten van een onderzoek naar de trajecten en ervaringen van gezinnen in kansarmoede. Het onderzoek toont aan op welke vlakken en manieren lokale actoren zoals Kind en Gezin gezinnen in armoede (kunnen) helpen.

Inzichten uit het onderzoek over de trajecten van gezinnen in kansarmoede

Om zicht te krijgen op de evolutie in gezinnen in kansarmoede liet Opgroeien vorig jaar een kwalitatief onderzoek uitvoeren door het Steunpunt Welzijn, Volksgezondheid en Gezin. Het rapport bevat heel wat getuigenissen, bevindingen en hefbomen.

Bevindingen

“Gezinnen in armoede ondergaan het probleem van de armoede niet zomaar, ze werken actief aan een verbetering van hun eigen situatie. Maar ze botsen al te vaak op drempels en structurele problemen waardoor het heel moeilijk is om op eigen houtje uit armoede te geraken. Ons onderzoek toont dat lokale besturen een echte bondgenoot kunnen zijn van de gezinnen in hun strijd tegen armoede." ​
​Prof. dr. Wim Van Lancker, Sociaal Beleid, KULeuven

Hefbomen

Diverse bevindingen bevestigen de toegevoegde waarde van een aantal initiatieven die de voorbije jaren lokaal zijn opgezet zoals een geïntegreerd en integraal lokaal beleid voor armoedebestrijding, samenwerking met de Huizen van het Kind, een lokaal loket Kinderopvang. Anderzijds blijkt wel de nood aan verdere initiatieven rond gegevensdeling en geïntegreerde trajectondersteuning van gezinnen (bv. via gezinscoaches).

Meer info

Nele Wouters

Woordvoerder, Opgroeien

• nele.wouters@opgroeien.be
• 0496 59 15 11

• www.opgroeien.be
• @Wouters_Nele