Meer dan 100 twaalf- en dertienjarigen belandden vorig jaar in een gesloten instelling
In 2024 kwamen 56 jongeren van 12 en 13 jaar terecht in een gesloten instelling na een jeugddelict, 48 jongeren werden er ondergebracht omwille van een time-out na verontrusting. Dat blijkt uit cijfers van het agentschap Opgroeien. In totaal werden 2.017 opnames geregistreerd in een gemeenschapsinstelling, 12% meer dan in 2023. Om tegemoet te komen aan de stijgende druk op het aantal beschikbare plaatsen, werd de capaciteit van de gesloten jeugdinstelling De Grubbe in Everberg begin oktober opgetrokken. Ook elektronische monitoring voor minderjarigen wordt stapsgewijs verder geïntroduceerd in Vlaanderen.
Wanneer jongeren een jeugddelict plegen of ervan verdacht worden, kan een jeugdrechter hen in een gemeenschapsinstelling plaatsen. “Soms beslist een jeugdrechter dat een opname voor een heel korte periode van 14 dagen voldoende is”, zegt Niels Heselmans, woordvoerder van Opgroeien. “Maar jongeren kunnen ook voor een langere periode in een gemeenschapsinstelling verblijven. Dan komen ze eerst voor een maand terecht in de instelling in Everberg en kunnen ze daarna doorstromen naar een andere gesloten instelling als de jeugdrechter dat nodig acht. In totaal werden het afgelopen jaar 2.017 opnames geregistreerd, 12% meer dan in 2023. Het aantal opnames omwille van een delict klokte af op 1.359, voor 658 jongeren vormde de gemeenschapsinstelling een tussenstop bij een zwaar verontrustende situatie. Vooral bij reguliere opnames na een jeugddelict is er een sterke stijging van 20%.”
in een gemeenschapsinstelling (2018-2024)
Bron: Opgroeien
Jonge delictplegers
Opvallend: voor het eerst werden meer dan 100 jongeren in een gemeenschapsinstelling ondergebracht die jonger zijn dan 14 jaar. “Voor 56 jongeren kwam die beslissing er na een jeugddelict of een vermoeden ervan, bij 48 jongeren ging het om een situatie van verontrusting.” nuanceert Heselmans. “Als we die cijfers vergelijken met de afgelopen jaren, merken we daar toch een lichte stijging op. In 2023 ging het om 35 jongeren van 12 en 13 jaar die na een delict in een gesloten instelling belandden, in 2022 telden we 39 jongeren in die leeftijdscategorie. Een deel van een verklaring daarvoor is te vinden bij de aarde van de feiten, waar drugsdelicten hoog blijven scoren. Bovendien zijn ook bijvoorbeeld geweld- of vermogensdelicten vaak terug te brengen tot het drugsmilieu. Drugsbendes richten zich dus ook op kwetsbare jongeren van 12 of 13 jaar en proberen hen te overhalen via snel geldgewin. Maar ook zij lopen uiteindelijk tegen de lamp en komen voor de jeugdrechter. Al zijn er bijkomende nuances: het aantal jongeren dat opgenomen werd in een gemeenschapsinstelling steeg tout court, dus is het logisch dat ook voor die leeftijdscategorie het aantal geplaatste jongeren in absolute aantallen toeneemt. Daarnaast was de gemeenschapsinstelling van Everberg tot maart 2023 enkel voorbehouden voor jongeren tussen 14 en 18 jaar. Intussen kunnen daar ook jongeren vanaf 12 jaar terecht. Bovendien kunnen we uit deze cijfers ook niet zomaar stellen dat die groep 12- en 13-jarigen meer of ernstigere feiten pleegt. Maar jeugdrechters vertrouwen hen dus wel vaker toe aan een gesloten instelling.”
Capaciteit
De afgelopen periode was er veel aandacht voor jongeren waarbij er niet onmiddellijk een plek beschikbaar was in een gemeenschapsinstelling. “Het aantal jongeren die de afgelopen maanden aangemeld werden, lag hoger dan het aantal beschikbare plaatsen”, schetst Heselmans. “Dat heeft onder meer te maken met een moeilijke uitstroom van jongeren naar de reguliere jeugdhulp. Zij blijven langer in een gemeenschapsinstelling dan hun opgelegde termijn, waardoor nieuwe jongeren niet onmiddellijk kunnen instromen. De afgelopen maanden werd werk gemaakt van die versnelde uitstroom. Meer dan de helft van de jongeren die hun termijn overschreden hadden, konden intussen terecht op een plek buiten de muren van de instelling. Tegelijk werd de capaciteit van De Grubbe in Everberg verhoogd met een bijkomende leefgroep kortverblijf, goed voor ongeveer 100 extra opnames per jaar. Daarnaast werd elektronische monitoring voor jonge delictplegers na een pilootproject in Antwerpen verder uitgerold in Mechelen en Turnhout. De komende maanden is ook West-Vlaanderen nog aan de beurt. Op die manier krijgen jeugdrechters bijkomende mogelijkheden om jongeren een maatregel op te leggen na een jeugddelict. In 2024 kregen 24 Antwerpse jongeren een enkelband opgelegd. De verwachting is dat dat aantal de komende jaren door de verdere uitrol verder zal stijgen.”
Op dinsdag 7 oktober wordt de podcast Jong Veroordeeld gelanceerd. Vier maanden lang kon een podcastmaakster meedraaien in de instellingen van Beernem, Wingene en Ruiselede en er kennis maken met verschillende jongeren en medewerkers. De podcast doorbreekt de vele taboes en vooroordelen die in Vlaanderen leven over gesloten instellingen en de jongeren die er terecht komen. De komende vier weken beluister je elke dinsdag een nieuwe aflevering via alle bekende podcastkanalen of in de app van HLN.
Niels Heselmans