Sam, de eerste zorghond in Vlaanderen die kinderen en jongeren in de jeugdhulp ondersteunt
Sinds enkele maanden hebben de jongeren van een jeugdhulpvoorziening in Antwerpen er een speciale begeleider bij. Sam – een labrador retriever – versterkt na twee jaar intensieve opleiding het team van leefgroepbegeleiders als emotionele zorghond. Voor de jeugdhulp is het een pioniersproject: voor het eerst wordt een specifiek opgeleide zorghond ingezet in de ondersteuning van kinderen en jongeren die tijdelijk niet thuis kunnen verblijven.
Onder het gewelf van een oude kapel in hartje Antwerpen huizen enkele leefgroepen van jeugdhulpvoorziening Jeugdzorg Emmaüs. Kinderen en jongeren tussen 12 en 20 jaar worden er opgevangen na een heftige crisissituatie of wanneer het thuis mis loopt. “Heel wat jongeren die hier terecht komen, zijn op erg jonge leeftijd slachtoffer van misbruik of geweld”, zegt Thijs Van Vijnckt van Jeugdzorg Emmaüs Antwerpen. “Hun verblijf in de leefgroep is een intense periode, waarbij ze vaak geconfronteerd worden met hun verhaal en alle trauma’s die daarmee gepaard gaan. Jongeren hebben dan nood aan houvast, ankerpunten waardoor ze hun emoties een stuk kunnen verwerken. Om te helpen bij de hulpverlening loopt er sinds september een extra collega mee op vier poten: Sam, een specifiek opgeleide emotionele zorghond. Sam woont en werkt samen met mij en heeft binnen de organisatie ook twee andere hulpbaasjes die getraind zijn om samen met hem en de jongeren aan de slag te gaan. Door de commando’s die hij heeft aangeleerd kunnen we hem inschakelen binnen die specifieke slachtofferzorg voor jongeren in een kwetsbare situatie. Zo worden crisissituaties ontmijnd, het stresspeil bij jongeren naar beneden gehaald op specifieke momenten of emoties gekanaliseerd wanneer dat nodig is. Naast zijn spontane aanwezigheid zorgde Sam de afgelopen vier maanden ook bij 23 jongeren die we begeleiden voor specifieke interventies, vaak meer dan één keer, met een positief effect op traumagerelateerd gedrag.”
Dat Sam meedraait in een jeugdhulpvoorziening is het eindpunt van het Europese FYDO-project gecoördineerd door Victim Support Europe. Hachiko en Canisha, twee internationaal geaccrediteerde organisaties die assistentiehonden opleiden, kregen subsidies om een parcours van twee jaar te lopen om Sam op te leiden. “Sam was opgenomen in ons opleidingstraject”, vertelt Mark van Gelder van Canisha. “Door zijn specifieke karakteristieken als heel stabiele, rustige, sociale hond, werd hij na de basisopleiding van 1,5 jaar in een gastgezin, verder geschoold tot zorghond. In een eerste fase werden daarvoor de commando’s aangescherpt door een trainer, daarna volgde een intensieve opleiding met zijn hoofdbaasje Thijs. Hij leerde zijn nieuwe thuisomgeving kennen en werd stelselmatig binnengebracht in zijn nieuwe werkomgeving. Maar ook de komende jaren wordt Sam nog bijgetraind om om te gaan met alle prikkels waarmee hij te maken krijgt.”
Het kostenplaatje om een pup op te leiden tot emotionele zorghond is niet min. “De opleiding en levenslange opvolging vergen al snel een investering van zo’n 25.000 euro. Daarom waren we erg enthousiast dit specifieke project binnen het subsidieproject vanuit Victim Support Europe te kunnen realiseren”, vult Sandra Demeester van Hachiko aan. “Het unieke is dat Sam echt een volwaardige collega is en letterlijk meedraait om kinderen en jongeren te helpen. Hij is erbij als ze moeilijke gesprekken hebben en vormt een rustpunt voor kinderen en jongeren. Dankzij zijn commando’s kunnen de baasjes van Sam interactie uitlokken waardoor het ijs voor kinderen gebroken wordt. Sam neemt ook heel veel emoties op: hij weet hoe hij kan reageren wanneer kinderen of jongeren zichzelf even verliezen. Op die manier is hij een extra steunpunt voor kinderen die dat echt nodig hebben. Door de ervaringen met Sam konden we een draaiboek maken voor andere erkende organisaties die assistentiehonden opleiden. Al moeten we ook realistisch zijn: door de hoge kost en wachtlijsten binnen de opleidingscentra vergt de plaatsing van een zorghond tijd. Maar dat ze een meerwaarde bieden voor jongeren in een moeilijke situatie, dat is duidelijk.”
Na een zorghond voor de Gentse politie, kan nu ook de jeugdhulp terugvallen op een emotionele zorghond. “Sam zet de innovatie binnen jeugdhulp duidelijk in de verf”, zegt Niels Heselmans, woordvoerder van Opgroeien. “Door de verschillende achtergronden en thuissituaties van jongeren is een leefgroep op zijn minst een plek waar emoties soms sterk de bovenhand kunnen nemen. In zijn eerste maanden bewees Sam dat hij gewoon door er te zijn een situatie enorm kan beïnvloeden en sterke banden kan opbouwen. Bovendien hopen we dat Sam als officiële zorghond ook toegang krijgt in de jeugdrechtbank. Zo kunnen jongeren ook tijdens een zitting, wanneer ze van de jeugdrechter te horen krijgen hoe hun toekomst eruit ziet, die enorme berg stress die ze op dat moment ervaren, delen met Sam. Dat kan voor heel wat kinderen een verschil maken.”
Niels Heselmans